Rzeki - Narew
Rzeka, nad którą siadywał Stefan Batory
Narew jest największą, mierzącą ok. 420 km długości, rzeką przepływającą przez Równinę Kurpiowską. Jest to niżowa rzeka z licznymi zakolami i miejscami z wysokimi, urwistymi brzegami. Jej mazowszańska część zaczyna się mniej więcej na wysokości ujścia Biebrzy.
Rzeka jest interesująca zarówno pod względem przyrodniczym, jak historycznym i turystycznym.
Puszcze, wydmy i meandry
Brzegi Narwi są niezwykle urozmaicone zarówno pod względem linii, jak i ukształtowania terenu. Rzeka wije się wśród pól i lasów, wśród głębokich jarów i wysokich wydm, stanowiąc nie lada atrakcję turystyczną. Te fragmenty jej brzegów i wysp, które są porośnięte bujną roślinnością, zamieszkują liczne gatunki ptactwa wodnego, a do wodopoi schodzi się zwierzyna lądowa. W okolicy Wizny rzeka przepływa przez dwa rezerwaty torfowiskowe: Wizna I i Wizna II i choć ich nazwy nie są specjalnie romantyczne, to same rezerwaty są przyrodniczo bardzo ciekawe i klimatyczne. Zaraz za nimi rozpoczyna się Łomżyński Park Krajobrazowy ciągnący się na długości ok. 35 km. Na jego terenie dolina Narwi zachowała stan nienaruszony ludzką ręką. Jej koryto tworzy tu liczne meandry, starorzecza i odnogi porośnięte roślinnością szuwarową i wodną, a pagórki, wśród których płynie rzeka osiągają nawet 50 m wysokości względnej!
Mniej więcej 20 km za Łomżą rzeka wpływa w piękne lasy Puszczy Kurpiowskiej, ciągnące się aż do Różana. Na wysokości Nowogrodu znajduje się ujście Pisy – prawego dopływu Narwi, łączącego ją z Pojezierzem Mazurskim. Dalej kolejno co ok. 20 km znajdują się ujścia Szkwy, Rozogi i Omulwi – trzech kolejnych prawych dopływów rzeki, przecinających Puszczę Zieloną z północy na południe. Za Różanem rzeka , wciąż meandrując, płynie przez lasy Puszczy Białej, równie pięknej jak Puszcza Myszyniecka. Dopiero za Pułtuskiem wpływa na tereny mniej zalesione, tereny pastwisk, pól i łąk, aby po kilkunastu kilometrach ujść do Jeziora Zegrzyńskiego.
Dzieje nadnarwiańskich ziem
Przyrodnicze atrakcje Narwi to jednak nie wszystko. Rzeka od pradawnych czasów stanowiła naturalną granicę pomiędzy ziemiami polskimi i pruskimi, kolejni władcy Mazowsza budowali więc nad nią grody obronne, których ślady możemy oglądać do dzisiaj m. in. w Samborach niedaleko Wizny, w Starej Łomży i Ostrołęce - Wojciechowicach. Za rejon strategiczny uznały ją także władze carskie, budując nad nią liczne forty, m. in. w Piątnicy oraz rząd Polski międzywojennej, który stworzył system silnych umocnień w rejonie Wizny i Nowogrodu. Toczyły się tu zacięte walki podczas kampanii wrześniowej.
W dawnych wiekach w nadnarwiańskich ostępach leśnych z wielkim upodobaniem polowali władcy najpierw Mazowsza jak i królowie polscy. Uwielbiał je Konrad Mazowiecki i Janusz I, najmilsze chwile spędzali tu królowa Bona i Stefan Batory.
Jest też nad Narwią kilka miejscowości o mniej dramatycznej historii, za to nie mniejszym uroku. W niewielkiej wsi Drozdowo mieszkała przez kilka pokoleń słynna z wielkiego kompozytora i pianisty rodzina Lutosławskich. Dworek, który zamieszkiwali jest udostępniony do zwiedzania. W Łomży nie ma już wprawdzie nawet śladu po zamku królowej Bony, ale można zwiedzić kilka starych i pięknych kościołów i urokliwy Rynek, podobnie w Ostrołęce. Pomiędzy tymi miastami usadowił się na wysokiej, malowniczej nadnarwiańskiej skarpie cichy i senny, jakby rozmarzony Nowogród, który Adam Chętnik wybrał na siedzibę skansenu kurpiowskiego. Również Różan ma do zaoferowania kilka zabytków, głównie sakralnych, a w Pułtusku, oprócz wspaniałych kościołów z kolegiatą na czele znajdziemy również Zamek Biskupi zamieniony wprawdzie na hotel, ale dostępny do oglądania dla turystów.
Kiedyś Narew była ważnym szlakiem komunikacyjnym, tędy odbywał się transport zboża i innych płodów rolnych z Polski do Prus Wschodnich i dalej, dlatego miasta nad nią położone rozkwitały i bogaciły się. Dzisiaj jest to trasa wodna uczęszczana przez żeglarzy i kajakarzy płynących z Mazur do Warszawy. Nie brak nad nią atrakcji – powstaje coraz więcej hoteli, poprawia się jakość restauracji.