Nowogród - dla ciekawych
x:21.8772 y:53.2275
Gród obronny
Pierwsze wzmianki o Nowogrodzie pochodzą z połowy XIV w. Był to wówczas gród obronny mający bronić ludność przed najazdami Prusów i Jaćwingów. Na jego podgrodziu odbywały się targi, które dały początek osadzie. Dzięki znacznemu powiększeniu się liczby ludności zamieszkującej podgrodzie oraz rozwojowi rzemiosła i handlu, w 1427 roku nadane mu zostały prawa miejskie. Aż do roku 1526, kiedy Mazowsze zostało ostatecznie przyłączone do Korony, był Nowogród własnością książąt mazowieckich. Później, podobnie jak Ostrołęka, przeszedł we władanie królów polskich jako tzw. królewszczyzna.
Złote lata
Już w XV w. stał się stolicą powiatu, ale szczególnie silny rozkwit przeżył w wieku XVI. Nastąpił wówczas intensywny rozwój handlu możliwy dzięki zawarciu pokoju najpierw z Krzyżakami (1466 r.), a następnie z Prusami (1525 r.). Rozwój ten zawdzięczał Nowogród również swojemu położeniu nad Narwią. Stąd, podobnie jak z Ostrołęki, eksportowano zboże, produkty leśne i rudę żelaza z Puszczy do Gdańska, na Litwę i do Prus. W tym też okresie nastąpił rozwój rzemiosła, głównie piwowarstwa i gorzelnictwa. W Nowogrodzie mieściła się główna siedziba bartników kurpiowskich: tutaj rezydowały ich władze, tutaj też odbywały się sądy bartne („Kultura kurpiowska”).
Okres wojen
Rozwój miasta zahamowany został przez wojny szwedzkie najpierw w latach 1655 – 1660 („potop”), a następnie w latach 1700 – 1720 (wojna północna pomiędzy Szwecją i koalicja Rosji, Danii i Saksonii o Estonię). Nowogród, leżący na ważnych szlakach przemarszu wojsk, uległ w tym okresie poważnym zniszczeniom. W okresie wojen napoleońskich, po bitwie Napoleona pod Ostrołęką w 1807 r., znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego, a następnie po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. – w Królestwie Polskim. Do połowy XIX w. rozwijał się tu przemysł i rolnictwo. Potem jednak miasto nabrało charakteru rolniczego, co stało się pretekstem do odebrania mu przez władze carskie praw miejskich. Prawa te odzyskał Nowogród dopiero w 1927 r., czyli w 10 lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W okresie międzywojennym stał się ośrodkiem turystyczno – wypoczynkowym. Jego ponowny rozkwit został zahamowany wybuchem II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. oraz we wrześniu 1944 r. toczyły się tu ciężkie walki, wskutek których miasto zostało całkowicie zniszczone.
Trudna odbudowa
Po wojnie nastąpiła trudna odbudowa. Niestety nie udało się odtworzyć większości starych budowli i dzisiaj w Nowogrodzie niewiele jest materialnych śladów jego długiej historii. Mimo to jest Nowogród miejscem szczególnym na mapie Kurpiów. Zawdzięcza to swojemu niezwykle pięknemu położeniu oraz Adamowi Chętnikowi, wybitnemu etnografowi i miłośnikowi kultury kurpiowskiej, który tutaj właśnie założył Skansen Kurpiowski. Skansen ten jest jednym z najciekawszych w Polsce muzeów kultury ludowej.