miasteczka --> Dla ciekawych
Chorzele - dla ciekawych
x:20.8975 y:53.2581
Najstarsze ślady osadnictwa w rejonie obecnych Chorzel pochodzą jeszcze z okresu neolitycznego, tzn. sprzed ok. 4500 lat. Można przypuszczać, że w połowie pierwszego tysiąclecia p.n.e. istniała tu osada ludzka, ponieważ na pobliskiej tzw. Łysej Górze archeolodzy odkopali datowane na te czasy cmentarzysko.
Pierwsza zachowana wzmianka o osadzie pochodzi z 1472 r. Jest to akt donacyjny księcia mazowieckiego Bolesława IV na rzecz Wacława z Jaworowa darowujący owemu Wacławowi wieś i 10 włók ziemi. Najwidoczniej posiadłość dobrze się rozwijała pod rządami swego właściciela, bo w roku 1473 książę Janusz II postanowił dokonać zamiany ziem – potomkom Wacława przeznaczył włości w okolicy Zambrowa, a sam przejął Chorzele, wraz z młynem wodnym, kuźnią i łąkową kopalnią rudy oraz dziesięcioma karczmami.
W 1526 roku Chorzele, wraz z resztą Mazowsza, zostały włączone do Korony, stając się wsią królewską i zostały przekazane przez króla Zygmunta Starego królowej Bonie jako wiano. Prawa miejskie oparte na prawie magdeburskim nadał osadzie król Zygmunt Stary w 1542 r. Tym samym Chorzele stały się siedzibą wójta. W 1551 r. za wstawiennictwem królowej Bony erygowano tu parafię, a w latach 60-tych XVI w. wybudowano pierwszy drewniany kościół pw. Św. Mikołaja. W owym czasie miasto liczyło 120 domów, było ośrodkiem piwowarskim i sukienniczym, wyrabiano tu żelazo, prowadzono handel końmi i bydłem. W 1708 r. spłonął podczas przemarszu wojsk szwedzkich pierwszy kościół. Na jego miejscu w cztery lata później wybudowano nową, również drewnianą świątynię, a w 1780 r. otwarto przy niej pierwszą szkołę elementarną dostępną dla wszystkich mieszkańców. Miasto nadal się bogaciło – w 1792 roku, jak podsumowuje przeprowadzona lustracja, rozwijało się rzemiosło skórzane i sukiennicze (funkcjonowała garbarnia i farbiarnia), działała szkoła elementarna, szpital/przytułek, urząd skarbowy. Ulice miasta były wybrukowane, istniały dwa mosty i groble.
Wraz z rozbiorami Polski zaczyna się stopniowy upadek Chorzel. Początkowo znalazły się one w granicach Prus – oddziały pruskie często dokonywały wypadów na miasteczko i porywały mieszkańców, w tym głównie rzemieślników, kradły konie i bydło. W okresie wojen Napoleońskich Chorzele znalazły się na trasie przemarszu wojsk francuskich, które doszczętnie ogołociły miasteczko i okolice z żywności, co spowodowało powszechny głód. Ponadto ludności bardzo dawały się we znaki bandy maruderów dokonujące napadów i gwałtów.
Od początku rozbiorów mieszkańcy Chorzel brali czynny udział w walkach z zaborcami. Podczas Insurekcji Kościuszkowskiej miejscowe oddziały powstańcze pokonały wojska pruskie wypierając je poza granice Mazowsza, w powstaniu listopadowym również miały tu miejsce silne walki, przez co władze carskie ukarały Chorzele ustanowieniem tu oddziału carskiej straży granicznej. Nie przeszkodziło to jednak rozwojowi miasta, w którym w owych czasach działała duża rzeźnia, garbarnia, gorzelnia i browar, działała 4-klasowa szkoła, w której naukę prowadzono w języku polskim. W związku ze znacznym wzrostem liczby ludności żydowskiej powstała synagoga i 2-klasowa szkoła żydowska. W 1853 r. w mieście, prawie wyłącznie drewnianym, wybuchł groźny pożar, który strawił ok. 75% zabudowań. Mieszkańcy wystąpili do władz o zgodę na odbudowę domów murowanych. Zabiegi te trwały prawie 12 lat, ale odpowiedź była pozytywna. Pożar nie był jedyną klęską, która w tym okresie dotknęła miasto – drugą były trzy następujące po sobie epidemie cholery i tyfusu.
W 1863 r. oddziały powstańcze pod dowództwem Zygmunta Padlewskiego i Tomasza Kolbe stoczyły w Chorzelach i okolicy kilka potyczek, w których w pierwszym okresie powstańcy odnosili zwycięstwa. W mieście ustanowiono polskie władze, uwłaszczano chłopów. Po upadku powstania, w ramach represji, władze carskie odebrały Chorzelom prawa miejskie (1869 r), w lokalnych urzędach wprowadzono język rosyjski, w miejscowej szkole również nauczanie prowadzono obowiązkowo w tymże języku. Mimo to miejscowość rozwijała się nadal. Przybywało mieszkańców, rozwijało się rzemiosło i handel, funkcjonowało pięć wiatraków. W 1878 r. ukończono budowę nowego, murowanego kościoła wg. projektu A. Schimmelpfenniga.
Kres rozwojowi miasta położył wybuch I wojny światowej. Chorzele – jako miejscowość nadgraniczna, były świadkiem licznych starć wojsk rosyjskich i niemieckich, przechodziły też z rąk do rąk aż do lutego 1915 r, kiedy to znalazły się pod okupacją niemiecką praktycznie do końca wojny. W Chorzelach powstała POW i prowadziła działania dywersyjne, m. in. w 1917 r . rozkręcono tory kolejowe, co spowodowało wykolejenie się niemieckiego pociągu. Wielu młodych ludzi zaciągnęło się do legionów J. Piłsudskiego.
W okresie 20-lecia międzywojennego wybudowano nową szkołę, remizę strażacką i poczyniono wiele innych inwestycji. Kolejne powstrzymał wybuch II wojny światowej. Chorzele zostały zajęte przez Niemców już 1 IX 1939 r.