miasteczka --> Dla ciekawych
Pułtusk - dla ciekawych
x:21.0769 y:52.7043
Początki miasta
Pułtusk jest bardzo starym miastem, przepięknie położonym nad Narwią. Jego korzenie sięgają czasów wczesnopiastowskich. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z XII w. Początkowo był on osadą targową, zaś w czasach późniejszych (od końca XII w.) grodem kasztelańskim - jego budowę rozpoczęto około 1232 r. Kwestia daty otrzymania praw miejskich nie jest jasna. Są podstawy, aby przypuszczać, że nadał je już książę Ziemowit w 1257 r, z całą jednak pewnością prawa miejskie otrzymał z rąk biskupa Klemensa Pierzchały w roku 1339. Gród był wielokrotnie niszczony przez najazdy litewskie, jadźwińskie i pruskie, a w roku 1368 zostało całkowicie spalone przez Litwinów. Na miejscu zniszczonego grodu wzniesiony został nowy murowany zamek obronny zw. Małym Domem. W XIV w. był on rozbudowywany przez kolejnych biskupów płockich, w których posiadaniu gród był od połowy XIII w.
Po Unii polsko-litewskiej
Po zawarciu Unii między Polską i Litwą nastąpił okres, kiedy Pułtusk, jak wiele innych miast mazowieckich, mógł się swobodnie rozwijać. Bardzo szybko, bo już w XV w. stał się jednym z głównych ośrodków gospodarczych i kulturalnych Mazowsza. Zawdzięczał to m. in. położeniu nad Narwią, które niezwykle ułatwiało działalność kupiecką, bowiem w tamtych czasach drogi handlowe były przede wszystkim drogami wodnymi. Handlowano w Pułtusku głównie towarami rolnymi i leśnymi. Wraz z rozwojem gospodarczym kwitł rozwój oświaty i kultury. W początkach XV w. wybudowano tu kolegiatę, a w 1440 r. założono przy niej szkołę, przejętą w drugiej połowie XVI w. przez ojców jezuitów. Wykładały w niej wielkie ówczesne sławy, m.in. P. Skarga (1571 - 1577) i J. Wujek. W połowie XVI w. zaczął przy kolegium działać pierwszy w Rzeczypospolitej teatr publiczny. W XVI w. powstały kolejne kościoły, m. in. Kościół Św. Krzyża, szpital, łaźnia miejska, apteki i przytułki dla ubogich. Od 1530 r. działała pierwsza na Mazowszu drukarnia.
Wojna północna i jej konsekwencje
Dalszy rozwój miasta został zahamowany przez wojnę północną (1700 r. - 1721 r.), kiedy stało się ono miejscem intensywnych działań wojennych i uległo poważnym zniszczeniom. 11-ego maja 1703 r. pod Pułtuskiem miała miejsce zwycięska bitwa Karola XII nad armią saską. Pomimo zniszczeń spowodowanych przemarszami wojsk szwedzkich podczas wojny północnej, był Pułtusk na tyle silnym ośrodkiem miejskim, że w końcu XVIII w. stał się stolicą powiatu.
Okres wojen napoleońskich i wiek XIX
W latach 1806 r. - 1807 r. był ważnym punktem strategicznym podczas kampanii napoleońskiej. Znajdowała się tu kwatera Napoleona. Tuż pod Pułtuskiem rozegrała się w 1806 r wielka bitwa pomiędzy francuską i carską armią zakończona wycofaniem się Rosjan za Narew. Po raz drugi Napoleon przybył do Pułtuska w 1812 r. Wiek XIX był dla miasta stosunkowo spokojny, jeśli nie liczyć wielkiego pożaru w 1875 roku, który strawił 2/3 miasta oraz powodzi, która zalała Pułtusk 1887 r. Mimo to miasto prężnie się rozwijało dzięki ożywionemu handlowi zbożem.
Okres 20-lecia międzywojennego
W 1920 r. Pułtusk został wyzwolony spod władzy bolszewickiej Rosji. Nastąpił intensywny rozwój kulturalny miasta. W 1921 roku wybudowano Miejski Dom Kultury, cztery lata później otwarto przy nim kino, a w 1929 r. powstała Biblioteka Miejska zawierająca bogaty zbiór książek. II Wojna Światowa Wielkim zniszczeniom uległ Pułtusk podczas II Wojny Światowej. Wyniosły one aż 85% substancji miejskiej. Nic w tym dziwnego, gdyż w tym rejonie toczyły się ciężkie i krwawe walki wojsk sowieckich z Niemcami o przyczółki nad Narwią. Na przedmieściu Popławy znajduje się zbiorowa mogiła ok. 200 ofiar niemieckiego terroru, a w pobliskim Pleszewie cmentarz i pomnik mauzoleum ok. 17 tysięcy żołnierzy sowieckich poległych w walkach z Niemcami.
Okres powojenny
Po II Wojnie Światowej Pułtusk był ponownie bardzo zniszczonym miastem. Zaczęła się mozolna odbudowa. Szybko zaczęto też tworzyć lub odbudowywać instytucje kulturalne. W 1961 r. powstało Towarzystwo Kulturalne Ziemi Pułtuskiej, w 1964 r. - Muzeum Regionalne z siedzibą w wieży ratuszowej. W 1973 r utworzono tu oddział Archiwum Państwowego m. St. Warszawy. Zamek pułtuski został przekazany na siedzibą Dom Polonii, przeznaczono go na wysokiej klasy hotel i odremontowano wraz z otaczającym go parkiem i przyległą przystanią nad Narwią. Po przemianach ustrojowych w roku 1989, powstała w Pułtusku Wyższa Szkoła Humanistyczna. Utworzona została z inicjatywy profesorów Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk. Obecnie jest to jedna z najlepszych uczelni o tym profilu w Polsce.