Wizna - dla ciekawych
x:22.3822 y:53.1948
Pierwsze wzmianki o istnieniu grodu przy przeprawie przez Narew na terenie obecnej Wizny datowane są na rok 1113. Od zarania swoich dziejów położona była na rubieżach księstwa mazowieckiego, stanowiła więc typowy obiekt obronny i celny jednocześnie. Z racji swojego położenia w pobliżu granicy z Zakonem Krzyżackim, Rusią i Litwą narażona była na ciągłe najazdy sąsiadów,a jej historia była burzliwa.
Kasztelania wizneńska
W XII wieku miejscowość miała już status kasztelanii, odbywały się tutaj targi i istniała komora celna. W połowie XII wieku (1145 r.) Wizna została przejściowo zajęta przez książąt ruskich, a pod koniec XIII stulecia (w 1294 r.) przez Litwinów. W tym też czasie została doszczętnie zniszczona przez Krzyżaków. Jednak już w dwa lata później odzyskał ja i odbudował książę mazowiecki Bolesław II. W niespełna 100 lat później książę mazowiecki Siemowit IV zastawił ją Krzyżakom w zamian za pomoc w walce z najazdami litewskimi. Pomoc krzyżacka okazała się jednak nieskuteczna, ponieważ już w 1388 r. Litwini odebrali Wiznę i przylegające do niej ziemie. Zostały one z powrotem odzyskane w 1402 r przez księcia Janusza I, który też nadał Wiźnie status miasta ok. roku 1435.
Miasto królewskie
W roku 1526 rozpoczyna się nowy etap w dziejach Mazowsza – król Zygmunt I Stary przyłączył wówczas Księstwo Mazowieckie, w tym Ziemię Wizneńską, do Korony. Wizna zyskała wówczas status miasta królewskiego, a tym samym stała się ośrodkiem dóbr królewskich i stolicą ziemi. Znajdowało się tu starostwo grodowe, dzięki czemu odbywały się tu sejmiki i sądy. Przez cały XVI wiek miasto było silnym ośrodkiem handlowym, przez nie bowiem przechodził szlak spławu zboża i drewna. W roku 1547 zbudowano tutaj most na Narwi.
Przemarsz wojsk szwedzkich
Od połowy XVII wieku notuje się stopniowy upadek miasta, które po raz drugi w ciągu swojej historii znalazło się w położeniu strategicznym. W czasie wojen szwedzkich lat 1655 – 1660 przez Wiznę wiódł szlak przemarszu wojsk szwedzkich, które też doszczętnie je spaliły. Odbudowane z mozołem, zostało całkowicie zrujnowane, również przez oddziały armii szwedzkiej maszerującej tędy w kierunku Inflant, już w 40 lat później podczas wojny północnej (1700 – 1721).
Insurekcja Kościuszkowska i okres zaborów
W czasach nieco późniejszych wojny nadal nie szczędziły Ziemi Wiskiej – w 1794 roku, podczas Insurekcji Kościuszkowskiej, Wizna została ponownie spalona, tym razem przez Prusaków, którzy zajęli wówczas północne tereny Rzeczypospolitej. I tak w wyniku ostatniego rozbioru Polski, w 1795 r., Wizna znalazła się w obrębie zaboru pruskiego. Wojny napoleońskie i początkowo zwycięski marsz Napoleona na Rosję sprawił, że od roku 1807 Wizna znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego, a postanowienia Kongresu Wiedeńskiego (1815 r.) po upadku Napoleona zaliczyły Ziemię Wizneńską do Królestwa Polskiego. Podczas obu powstań narodowowyzwoleńczych w pobliżu Wizny miały miejsce liczne bitwy powstańców z wojskami rosyjskimi. W wyniku silnego oporu stawianego zaborcy przez miejscową ludność Wizna utraciła w 1870 r. – w ramach represji carskich - prawa miejskie. Od tego czasu stała się miejscowością o charakterze rolniczym.
Dwudziestolecie międzywojenne
W okresie dwudziestolecia międzywojennego władze zdecydowały, że rejon na wschód od Wizny będzie – ze względu na niewielką odległość od granicy z Prusami – rejonem strategicznym wojskowo i zostanie umocniony. Latem 1939 roku został zbudowany system schronów bojowych i stanowisk dla broni ciężkiej pomiędzy wsiami Kołodzieje i Maliszewo. Miały one zamknąć przjeście przez dolinę Biebrzy i Narwi, chronić mosty na obu rzekach i drogi prowadzące w głąb kraju. Dlatego też również podczas II wojny światowej działania wojenne nie ominęły Wizny. W toku Kampanii Wrześniowej miały tu miejsce zacięte walki obronne oddziałów Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew“ pod dowództwem kpt. Raginisa (ok. 720 żołnierzy) z przeważającymi siłami wojsk niemieckich pod dowództwem gen. H. Guderiana (ok. 43000 żołnierzy). Bohaterska walka żołnierzy SGO „Wizna“ umożliwiła wycofanie wielu polskich jednostek znajdujących się na wschód od Wisły. Podczas wojny zginęło ponad 50% ludności Wizny.