Z lupą przez historię - Śledztwo króla Zygmunta.
Śledztwo króla Zygmunta w sprawie śmierci ostatnich książąt mazowieckich.
Pomimo wszelkich separatystycznych zabiegów księżniczki Anny, 13 września 1526 roku Zygmunt Stary wcielił Mazowsze do Królestwa Polskiego. Książę Janusz zmarł kilka miesięcy wcześniej, 10 marca tegoż roku. Wielu podejrzewało, że akt ten miał wiele wspólnego ze śmiercią obu braci, tym bardziej, że królowa Bona pochodziła z rodziny Sforzów, której członkowie nie wahali się przed trucicielstwem przy realizacji swych celów politycznych.
Powołanie komisji śledczej
Wobec powszechnie szerzących się pogłosek o przyczynieniu się Bony do śmierci obu książąt, powołał Zygmunt specjalną komisję do zbadania sprawy. Nie odkryła ona oczywiście niczego nowego, choć był w niej tak wielki autorytet, jak biskup Jan Łaski. Przeprowadzono badanie zwłok księcia Janusza, w którym uczestniczył osobisty lekarz prymasa Łaskiego oraz… doktor Baltazar Smosarski, lekarz księcia Janusza. Stwierdzono autorytatywnie, iż zgon obu książąt był naturalny…Nikt jednak nie wie, co stało się z młodym junakiem , że zszedł tak nagłą śmiercią z tego świata. Prawdą jest, że gruźlica zabierała obfite żniwo wśród książąt na Mazowszu. To tłumaczyłoby fakt zażywania niezliczonej ilości leków przez Janusza i Stanisława. Prawdą jest także, że obaj panicze prowadzili niezwykle hulaszczy i wyniszczający tryb życia, ale…
Niezwykłe korzyści
Dziwnym pomimo wszystko zbiegiem okoliczności wzbogacili się po ich śmierci zarówno książęcy kucharz, który otrzymał grunt pod wystawienie domu, jak i aptekarz książąt, Paweł Chowłowski, który za lekarstwa i pachnidła dostarczane księciom na kredyt, dostał od króla Zygmunta dwie włóki ziemi. Wszystko to stało się ponoć za sprawą przejęcia spadku przez Zygmunta po lekkomyślnych książętach, którzy żyli najprawdopodobniej ponad stan, a ich wydatki nie współgrały z dochodami, więc prawdopodobnie narobili mnóstwo długów. Jak było naprawdę, nie wiadomo. Najbardziej zagadkowe jest nagłe wzbogacenie się owego tajemniczego doktora Baltazara Smosarskiego, którego interesy zabezpieczono najpierw dzierżawą wsi Powązki i sowitą sumą 100 kóp groszy. W późniejszym okresie szlachetka ten mógł sobie pozwolić na zakup wsi Wawrzyszew i zmianę nazwiska na Wawrzyszewski. Otrzymał także list żelazny od samego króla Zygmunta…