i nowe --> Kościoły, klasztory i plebanie
Pułtusk - kolegiata pw. Zwiastowania NMP
Budowla w stylu renesansowym, najciekawszy zabytek Pułtuska, pochodzi z połowy XV w.
Kolegiata to najciekawszy zabytek Pułtuska. Została wybudowana w 1449 r, a jej fundatorem był biskup Paweł Giżycki. W II połowie XV w. była rozbudowywana – najprawdopodobniej dobudowano wówczas kaplice boczne o gwiaździstych sklepieniach. Na świątynię renesansową została przebudowana w XVI w. z inicjatywy i funduszy biskupa Noskowskiego.
W bazylice znajduje się wspaniały barokowy ołtarz główny pw. Zwiastowania NMP oraz piętnaście, również barokowych, ołtarzy bocznych. Interesującym elementem wyposażenia wnętrza jest ambona w kształcie łodzi, z 1720 r. W nawie głównej i w prezbiterium znajdują się epitafia sławnych przedstawicieli rodu Załuskich ufundowane przez biskupa Ludwika Załuskiego. O oryginalności tych epitafiów stanowią wizerunki zmarłych w postaci płaskorzeźb.
W kolegiacie znajduje się renesansowa kaplica wybudowana dla biskupa Noskowskiego w latach 1553 – 1554, inspirowana grobową kaplicą króla Zygmunta I na Wawelu. Na marmurowej płycie nagrobka możemy zobaczyć postać biskupa rzeźbioną ręką włoskiego artysty Jana Marii Padovana. Kaplica jest udekorowana malowidłami ściennymi, z których jedno przedstawia scenę Sądu Ostatecznego, a drugie scenę Nawrócenia św. Piotra. W ołtarzu znajduje się obraz „Opłakanie“ autorstwa nieznanego mistrza włoskiego.
W 1994 r. w bazylice odkryto renesansowe polichromie na sklepieniu. Są tak interesujące, że historycy sztuki określili je jako „sklepienie pułtuskie“.
Przy kolegiacie znajduje się czterokondygnacyjna dzwonnica, zbudowana na planie kwadratu. Pochodzi z 1506 r.